Gelukkig denkt niemand vooralsnog aan het afschaffen van de marsjroetka of marsjroetnoje taksi. Deze kleine autobusjes voor een tiental passagiers worden gerund door privébedrijven en volgen de openbare trolleybus- en busroutes. Het is de meest populaire vorm van transport in Rusland. De marsjroetka heeft dankzij haar wendbaarheid alle revoluties van de laatste decennia overleefd: marsjroetki zijn betaalbaar en filebestendig.

De meeste marsjroetki zijn omgebouwde Ford Transits van Russische makelij (Газель, Gazelle, vervaardigd in de Volgafabrieken in Nizjni-Novgorod), met een paar ijzeren bankjes in gepramd en een ijzeren staaf in het midden om je op de achterbank te zwieren, berekend op een maximumaantal passagiers.

De gele (officiële kleur: золотой апельсин, gouden sinaasappel, samen met баклажан, aubergine en мокрый асфальт, natte asfalt, de meest wijdverspreide kleur autoverf in Rusland) marsjroetki laveren, huppelen en springen als nerveuze gazelles (jawel, ze hebben hun naam niet gestolen!) door de zee van auto’s, dankzij de wetten van de vrije markt en de chauffeur, die wordt betaald per traject dat hij aflegt. Hoe sneller hij op zijn bestemming is, hoe meer hij verdient. En om in zijn minimumlevensonderhoud te voorzien, moet hij wel snel rijden!

In een marsjroetka is het de gewoonte om geld door te geven terwijl je aan het rijden bent. Je betaalt niet bij het binnenkomen, want dat houdt de andere passagiers op. En in een marsjroetka is alles gericht op snelheid en efficiëntie. Je stapt dus in en de chauffeur drukt meteen op zijn gaspedaal, zodat je voorover of achterover op je zitplaats of op de schoot van een andere passagier vliegt. Daarna geef je je geld door naar voren. Meestal geeft de chauffeur het wisselgeld zelf terug, met één hand op het stuur en een terloopse blik op de weg, maar vaak wordt hij hierbij geholpen door een van de passagiers op de voorbank. Vooraan, naast de chauffeur, is er immers plaats voor twee personen.

Hiervan ben ik zeker: de marsjroetka zal alle onrusten in Rusland overleven.

Lijstjes met grappen die de chauffeurs van marsjroetki ophangen in hun salons, meestal gericht aan slecht betalende of onhygiënische passagiers:
– http://votrube.ru/24200-zapisi-na-marshrutkakh.html
– http://xaxa-net.ru/avtoprikoly/1511-prikolnye-nakleyki-v-marshrutkah.html

Leuk? Abonneer je op mijn nieuwsbrief.

Het balkon

Russische popmuziek is voor mij de hartverscheurende melancholie van de groep Laskovyj Maj (Ласковый Май) met hun nummer Witte rozen (Белые розы). Als ik daarnaar luister, is het alsof ik in mijn eigen hand snijd, het op een heet strijkijzer leg of met mijn tong aan een losse tand frunnik.

Russische popmuziek associeer ik ook met taxiritten in aftandse Lada’s met kapotte veringen die nerveus over de gatenkaas van de Russische wegen stuiteren terwijl de luchtverfrisser (kartonnen dennenboompje) wild tekeer gaat aan een koordje aan de achteruitkijkspiegel, de geur ervan zich vermengt met die van de vettige siliconenspray waarmee de chauffeur zijn dashboard heeft bespoten en de zelf gemonteerde luidsprekers bij de minste duik in de lage regionen het hele deurpaneel doen meetrillen met de muziek.

Onlangs ben ik een lijstje beginnen opstellen met Russische muziek die me depressief maakt (en die waarschijnlijk iedereen depressief maakt).

Ik zit voorlopig aan een zestal liedjes, maar ben er zeker van dat ik een goudmijn heb aangeboord. Luister naar mijn afspeellijst op YouTube, die groeit naarmate ik nieuwe ontdekkingen doe.
Eenzaam bovenaan de Olympus van de Russische pop staat Vladimirski Tsentral (Владимирский Централ) van Michail Kroeg, het liedje dat in de zomer op elke straathoek, uit elk autoraampje, elk caféterras in ettelijke varianten, covers en live uitvoeringen weerklinkt, in het laatste geval meestal als afsluiter van een avondvullende performance, op het moment dat de laatste tooghanger zijn glas uit zijn handen laat glippen.

Hoofdpersoon in het liedje is een bandiet die uit het venstertje van zijn cel de eerste zonnestralen van de lente aanschouwt. Voor het raampje – een plas met gesmolten sneeuw. Maar de lente is snel voorbij.

Vladimirski Tsentral is het ijkpunt van het Russische sjanson (шансон), dat de thematiek van het blatnaja pesnja (блатная песня, boevenlied. Zie mijn vroegere blogbericht) combineert met de riedeltjes van Charles Aznavour en Joe Dassin.

Het is geschreven door Michail Kroeg, een melkboer die nooit de muren van een cel had gezien, maar wel songs schreef die het leven van de oerki (урки, niet-politieke gevangenen) romantiseerde in een tijd (de бурные/лихие девяностые, de wilde jaren negentig) dat het populair was om bandiet te zijn en die de stem werd van een brede sociale laag. De ironie van het lot wil dat hij in zijn kottedzj (коттедж) werd doodgeschoten door twee gemaskerde huurmoordenaars.

De ironie van het lot.

Interessant? Abonneer je op mijn nieuwsbrief met Ruslandparafernalia op tinyletter.com.

Ik had vroeger een elpee, het was een van mijn favorieten, met stereogeluiden. Er was een straaljager die van links naar rechts vloog, een brandweerwagen die voorbij raasde, een orkest waar eerst links de blazers begonnen spelen en daarna rechts de strijkers. Mijn favoriete stukje was echter dat met de Russische roulette.

De Amerikaanse stem die de stukjes bij elkaar praatte, een diepe vaderlijke stem, getaand door de Cubaanse (of destijds Portoricaanse) sigaren en scotch on the rocks, zei met een geforceerd Russisch accent, met een rollende r, een v die meer weghad van een w (wodka, wolga) en een w gecamoufleerd als een v (vhat? , vhere?):

“Ve are goingh to play ze Russian roulette.”

Hij gaf de goed gesmeerde cilinder een draai (zoals in het Rad van Fortuin) en schoot, met een droge klik. Daarna schoof hij de revolver (ik kon het enkel horen) over de goed geboende bar naar zijn tegenspeler (ook een Russisch accent, maar een ijlere stem) en zei: “Now it’s your turn.”

“My turn?” klonk het twijfelachtig.

Het geluid van de rollende cilinder weerklonk in de rechtse luidspreker. De cilinder kwam tot stilstand en er volgde een onheilspellende stilte.

Rechts hoorde ik een harde knal.

“Aha, I vin!” weerklonk het links.

Volgens de legende is Russische roulette ontstaan na de Russische revolutie. Russische officieren stapten Roemeense cafés binnen, haalden een kogel uit hun dienstrevolver (een Belgische Nagant) en joegen zichzelf met een waarschijnlijkheidsgraad van 6 kansen op 7 (de cilinder van een Nagant bevat 7 kamers) een kogel door de kop, omdat ze naast hun eer nu ook hun land verloren hadden. Later, in the Deer Hunter bijvoorbeeld, werd het spelletje enigszins afgezwakt door maar één kogel in de cilinder te laten.

Figuurlijk gezien, en vandaar misschien de populariteit, vertegenwoordigt de uitdrukking perfect de onbezonnenheid van de Russen: het Russische авось (vrij vertaald: het zal wel lukken, bv. een piloot die opstijgt met een halfvolle brandstoftank en denkt dat hij het wel zal halen), de blufpoker van Poetin, het bingedrinken van vodka (er zijn zelfs twee succesvolle Russische films over gedraaid), de snel gekoelde woede (maar even snel opkomende woede), de norse façade, de algemene onvoorspelbaarheid, de manisch-depressieve samenleving, de chaos, …

Op zich niks ergs mocht dat alles zich afzonderlijk voordoen in afzonderlijke landen, of in een klein staatje als Liechtenstein. Maar dit gebeurt in het grootste land ter wereld. Een land waar het merendeel van de beslissingen moeilijk rationeel kan worden genoemd, is een gevaarlijke buur.

Poetin speelt in Oekraïne Russische roulette en hij is ver aan zijn laatste schot toe. Hier is een berekening van zijn overlevingskansen. De Oekraïense weigering om in het wankele Euraziatische bootje te stappen (hier een mooi artikel van ex-ambassadeur in Rusland Michael Mc Faul) hebben in Poetin een slapende beer wakker gemaakt. Beren die wakker worden gemaakt uit hun winterslaap zijn levensgevaarlijk. Dat heb ik bij Toergenjev gelezen. Ze gaan op zoek naar eten, gooien hongerig vuilnisbakken omver en doen dingen waar ze later spijt van krijgen.

Leuk? Abonneer je op mijn nieuwsbrief: http://tinyletter.com/nicolasseveryns

Откисать of het synoniem балдеть (baldjeet’) betekent relaxen, ontspannen, gedachteloos als een kater die in de zon ligt op een vensterbank, of na de seks op het bed, het venster open en regendruppels die tikken op het raam, trage, vette regendruppels … de geur van de regen die lichtjes de kamer binnenwaait en zich vermengt met de geuren van ongewassen en zweterige lijven. De gedachten die blijven afdwalen, het hoofd dat af en toe wegknikt om in te slapen maart toch terugkeert om te genieten van dat moment, het probeert te vangen, in te blikken en weg te steken de koelkast van je geheugen, met een etiketje op, zoals moeder dat vroeger deed toen ze eten klaarmaakte voor heel de week of teveel soep had gemaakt om in één keer op te eten, in haar onleesbare geschrift, prei, of tomaat-wortel, herinneringen dus, vacuüm getrokken en weggezet voor later gebruik. Om opgeroepen te worden wanneer een associatie de herinnering activeert en deze in het zakje wordt toegevoegd en een nieuwe betekenislaag aan de herinnering bezorgt, tot je een heleboel herinneringen hebt, een Big Mac vol herinneringen, met ongelooflijk veel verschillende hamburgers en plakjes cheddar. Je spieren zijn volledig ontspannen. De ozon hangt in de lucht.

Dat heb ik dus de voorbije drie weken gedaan. Maar nu ga ik weer aan de slag, met vernieuwde kracht.

Откисать kan je overigens ook vervoegen: откисаю, откисаешь … Weet je hoe het verder moet?

De letter Б is de Griekse bèta. Als kleine letter heeft hij weg van een varkensstaartje. Als hoofdletter doet hij denken aan een gedeukte 6.

De eerste vermelding van het woord in een woordenboek dateert uit 1908: blatnaja moezyka, gevangenismuziek. Russische blues?

Volgens de Russische en Engelse wikipediapagina is het afkomstig uit het jiddisch: blat (lijst). Het joodse misdaadmilieu van Odessa in het begin van de twintigste eeuw zou er aan de oorsprong van liggen. Een andere hypothese is het Poolse blat (beschutting, bescherming).

Rusland staat bekend om zijn gevangeniscultuur. Soms krijg je de indruk dat je er pas echt een man bent als je in de gevangenis hebt gezeten.

Een zoekopdracht voor dit woord is zeer exemplarisch. Hierna volgt een selectie van de leukste links: Poetin is zo blatnoj als maar zijn kan, mooie illustratie van de betekenis van het woord : een combinatie van half ontblote vrouwen en mannen met tatouages en als apotheose een vrouw met tatouages, maar dat is al een overschot aan fantasie dat de grafische ontwerper parten speelde.

De letter Ч/Tsj vond ik één van de eenvoudigst te onthouden letters uit het Russische alfabet, omdat het een sisklank is. En sisklanken zijn zo kenmerkend voor het Russisch. Het is ook een letter die je niet kunt verwarren met letters uit het Griekse of Latijnse alfabet.

Denk aan een omgekeerde stoel, die door een goochelaar in evenwicht wordt gehouden op het topje van zijn wijsvinger. Je spreekt hem uit als ’tsj’, zoals in Tsjaikovski.

Met het woord worden de doorgaans zwarte limousines met chauffeur (eerste Volga’s en Zils, ondertussen Audi’s en BMW’s) bedoeld waarin functionarissen van verschillend pluimage door de stad worden vervoerd. Omwille van de groeiende files van de voorbije jaren hebben ze er nog een attribuut bijgekregen, de мигалки/migalki, zwaailichten.

De meeste hoofdwegen beschikken overigens over een правительственная полоса/pravitel’stvennaja polosa, een regeringsstrook. deze rijstrook is enkel bestemd voor het vervoeren van ambtenaren. Ook dat is een Sovjettraditie (het land van de gelijkheid). Bij ons heb je busstroken en taxistroken. In Moskou moeten bussen in de file staan, mooi zoals iedereen.

In tsjlenovoz schuilt al de minachting en onmacht van de Rus tegenover zijn heersers. Voor Russen is de macht overigens iets als een natuurverschijnsel. Je hebt er absoluut geen controle over. Je moet er gewoon mee leren leven, net als met droogtes of overstromingen.

De Russen stoppen al hun ontevredenheid in woorden. Is men er daarom zo bang van schrijvers?

Poetsevat’ (пуцевать) is een neologisme. Het is afkomstig van het Nederlandse woord poetsen en ik heb het alleen nog maar gehoord in Kortrijk, in de Russische winkel.

Er is bij ons immers onlangs een nieuwe winkel opengegaan. De winkel heet Grozny. In Kortrijk zijn er nu twee winkels met Russische levensmiddelen: Moskou en Grozny. Uit nieuwsgierigheid gingen mijn vrouw en ik er twee weken geleden naartoe. Het was een aangename verrassing. De prijzen lagen er een stuk lager dan in de winkel Moskou. Dat is natuurlijk een weerspiegeling van de geografische werkelijkheid. In Moskou moet nu eenmaal alles duurder zijn. Maar in Grozny was het assortiment ook groter.

We stonden aan de kassa met onze armen vol Russische worst, platte kaas, beschuit en chocola. De man achter de kassa, eigenaar van de winkel, is van het type dat graag een praatje maakt (niet echt typerend voor een Russische winkel, waar verkopers eerder zwijgzaam en nors dienen te zijn). Mijn vrouw vroeg naar een Russische huidcrème. De sovjetcrème Vetsjer (Avond) voor het gezicht. Haar grootmoeder gebruikte die nog. De crème was echter niet voorhanden.

De vrouwen hier vragen enkel om handcrèmes, zei de uitbater. “Onze vrouwen doen immers niks dan poetsen. Poetsevat’, poetsevat’, en nog eens poetsevat’”, zei hij, ‘ze poetsen alleen maar (они только пуцуют). Dat is het enige werk dat ze kunnen krijgen.”

Peter de grote heeft ook een tijdje in onze contreien gewoond. Sindsdien beschikt het Russisch over een arsenaal (арсенал) Nederlandse leenwoorden, vooral wat de scheepvaart betreft. Als de miljoenen Russen die verspreid leven over heel de wereld ooit beslissen om naar Rusland terug te keren, dan denk ik dat de Russische taal nog een stuk rijker zal worden dan ze al is.

Vooral wat jobjes betreft die niemand wilt uitvoeren.