Russische popmuziek is voor mij de hartverscheurende melancholie van de groep Laskovyj Maj (Ласковый Май) met hun nummer Witte rozen (Белые розы). Als ik daarnaar luister, is het alsof ik in mijn eigen hand snijd, het op een heet strijkijzer leg of met mijn tong aan een losse tand frunnik.

Russische popmuziek associeer ik ook met taxiritten in aftandse Lada’s met kapotte veringen die nerveus over de gatenkaas van de Russische wegen stuiteren terwijl de luchtverfrisser (kartonnen dennenboompje) wild tekeer gaat aan een koordje aan de achteruitkijkspiegel, de geur ervan zich vermengt met die van de vettige siliconenspray waarmee de chauffeur zijn dashboard heeft bespoten en de zelf gemonteerde luidsprekers bij de minste duik in de lage regionen het hele deurpaneel doen meetrillen met de muziek.

Onlangs ben ik een lijstje beginnen opstellen met Russische muziek die me depressief maakt (en die waarschijnlijk iedereen depressief maakt).

Ik zit voorlopig aan een zestal liedjes, maar ben er zeker van dat ik een goudmijn heb aangeboord. Luister naar mijn afspeellijst op YouTube, die groeit naarmate ik nieuwe ontdekkingen doe.
Eenzaam bovenaan de Olympus van de Russische pop staat Vladimirski Tsentral (Владимирский Централ) van Michail Kroeg, het liedje dat in de zomer op elke straathoek, uit elk autoraampje, elk caféterras in ettelijke varianten, covers en live uitvoeringen weerklinkt, in het laatste geval meestal als afsluiter van een avondvullende performance, op het moment dat de laatste tooghanger zijn glas uit zijn handen laat glippen.

Hoofdpersoon in het liedje is een bandiet die uit het venstertje van zijn cel de eerste zonnestralen van de lente aanschouwt. Voor het raampje – een plas met gesmolten sneeuw. Maar de lente is snel voorbij.

Vladimirski Tsentral is het ijkpunt van het Russische sjanson (шансон), dat de thematiek van het blatnaja pesnja (блатная песня, boevenlied. Zie mijn vroegere blogbericht) combineert met de riedeltjes van Charles Aznavour en Joe Dassin.

Het is geschreven door Michail Kroeg, een melkboer die nooit de muren van een cel had gezien, maar wel songs schreef die het leven van de oerki (урки, niet-politieke gevangenen) romantiseerde in een tijd (de бурные/лихие девяностые, de wilde jaren negentig) dat het populair was om bandiet te zijn en die de stem werd van een brede sociale laag. De ironie van het lot wil dat hij in zijn kottedzj (коттедж) werd doodgeschoten door twee gemaskerde huurmoordenaars.

De ironie van het lot.

Interessant? Abonneer je op mijn nieuwsbrief met Ruslandparafernalia op tinyletter.com.

Poetsevat’ (пуцевать) is een neologisme. Het is afkomstig van het Nederlandse woord poetsen en ik heb het alleen nog maar gehoord in Kortrijk, in de Russische winkel.

Er is bij ons immers onlangs een nieuwe winkel opengegaan. De winkel heet Grozny. In Kortrijk zijn er nu twee winkels met Russische levensmiddelen: Moskou en Grozny. Uit nieuwsgierigheid gingen mijn vrouw en ik er twee weken geleden naartoe. Het was een aangename verrassing. De prijzen lagen er een stuk lager dan in de winkel Moskou. Dat is natuurlijk een weerspiegeling van de geografische werkelijkheid. In Moskou moet nu eenmaal alles duurder zijn. Maar in Grozny was het assortiment ook groter.

We stonden aan de kassa met onze armen vol Russische worst, platte kaas, beschuit en chocola. De man achter de kassa, eigenaar van de winkel, is van het type dat graag een praatje maakt (niet echt typerend voor een Russische winkel, waar verkopers eerder zwijgzaam en nors dienen te zijn). Mijn vrouw vroeg naar een Russische huidcrème. De sovjetcrème Vetsjer (Avond) voor het gezicht. Haar grootmoeder gebruikte die nog. De crème was echter niet voorhanden.

De vrouwen hier vragen enkel om handcrèmes, zei de uitbater. “Onze vrouwen doen immers niks dan poetsen. Poetsevat’, poetsevat’, en nog eens poetsevat’”, zei hij, ‘ze poetsen alleen maar (они только пуцуют). Dat is het enige werk dat ze kunnen krijgen.”

Peter de grote heeft ook een tijdje in onze contreien gewoond. Sindsdien beschikt het Russisch over een arsenaal (арсенал) Nederlandse leenwoorden, vooral wat de scheepvaart betreft. Als de miljoenen Russen die verspreid leven over heel de wereld ooit beslissen om naar Rusland terug te keren, dan denk ik dat de Russische taal nog een stuk rijker zal worden dan ze al is.

Vooral wat jobjes betreft die niemand wilt uitvoeren.

En nu het woord, portjanki (портянки). Ik heb er twee Nederlandse vertalingen voor gevonden: beenwindels en voetlappen. Ik kies voor het laatste, omdat voetlappen ook in onze contreiën werden gebruikt.

Voetlappen zijn stukken stof die kousen moeten vervangen. Dit kledingstuk werd in Rusland geïntroduceerd in de 18de eeuw, door Peter De Grote, die het had meegebracht uit Nederland, waar hij schepen leerde bouwen. Waar de Russen daarvoor hun benen warm mee hielden, weet ik niet.

Ik weet wel dat in het Russische leger tot op vandaag voetlappen gebruikt worden in plaats van kousen. Volgens mij is dat het enige leger ter wereld. Niet mis voor een grootmacht, maar rijmt dat met kernraketten? Mocht deze hang naar traditie worden doorgetrokken, dan zouden de Russen een cavalerie moeten onderhouden en vechten met sabels en rapieren.

Inertie is groot in Rusland. Dat is ook de reden waarom de portjanki nog steeds niet zijn afgeschaft. Kousen passen niet in de Russische legerlaarzen (kirzovye sapogi, кирзовые сапоги), en ze hebben nog meer dan 5 miljoen van die laarzen in stock. Bovendien zijn die laarzen 3 keer goedkoper dan legerschoenen met veters (bertsy, берцы). De laarzen worden immers genaaid door Russische gevangenen. en die omscholen naar een moderner model is blijkbaar geen eenvoudige opdracht.

Portjanki hebben ondanks alles wel een aantal voorstanders. Hun argumenten:

1. ze zijn warmer in de winter omwille van de dubbele laag stof rond je been;
2. zit je met je voet in een diepe plas, dan wordt eerst de buitenlaag nat. De binnenlaag blijft droog. Dat heb je niet met kousen;
3. ze gaan langer mee dan kousen, want als de ene kant versleten is, dan kan je ze gewoon draaien;
4. zonder portjanki kan je geen leren laarzen dragen.

O ja, in het Frans heten portjanki ‘chaussettes russes’ (terwijl het eigenlijk ‘chaussettes hollandaises‘ had moeten zijn).